Từ thành phố Tân An đi dọc theo Quốc lộ 62, rẽ trái sang đường tỉnh 831 đến địa phận xã Tuyên Bình, huyện Vĩnh Hưng sẽ thấy biển chỉ dẫn vào chùa Cổ Sơn. Chùa được xây dựng trên một gò đất, cao hơn 3,3m so với mặt ruộng xung quanh. Bên trong khuôn viên chùa lúc nào cũng rợp mát dưới những tán cây cổ thụ trăm tuổi. Theo lời Đại đức Thích An Phát – trụ trì chùa Cổ Sơn, các cây cổ thụ trong chùa đều là cây tự nhiên. Trong đó, cụm cây cổ thụ gồm 1 cây trôm mõ và 5 cây dầu rái, có tuổi đời ước khoảng 250 năm được công nhận là cây di sản Việt Nam vào năm 2008. Trước đây, bom đạn chiến tranh trút xuống liên tục gây nhiều mất mát, cả ngôi chùa cũng được dân quyên góp xây lại mấy lần, thế nhưng những cây cổ thụ vẫn vươn cao, tỏa bóng, che chắn cho cư dân, bảo vệ cho cách mạng và chứng kiến sự phát triển từng ngày của mảnh đất này.

Chùa Cổ Sơn nép mình bên dòng sông Vàm Cỏ Tây hiền hòa, yên bình

Chùa Cổ Sơn được khởi dựng từ năm 1758 và đã trải qua chín lần trùng tu do xuống cấp, hư hỏng và chiến tranh tàn phá. Ngày nay, chùa được kiến tạo lại hoàn toàn nhưng vẫn giữ kiểu dáng truyền thống, cổ kính, trang nghiêm, với cấu trúc gồm 3 phần: Chánh điện, hậu tổ, hậu đường. Bên trong chánh điện hiện còn đang lưu giữ một tượng phật bằng sa thạch, là cổ vật được tìm thấy trong đợt khai quật của các nhà khảo cổ tại chùa Cổ Sơn vào năm 1996. Đợt thám sát, khai quật trên đã xác định, gò chùa Cổ Sơn là một di chỉ cư trú quy mô lớn của cư dân tiền sử có niên đại từ 2.500 – 2.800 năm cách ngày nay và được tiếp nối bởi một giai đoạn của nền văn hóa Óc Eo (thế kỷ thứ I –VII sau công nguyên). Tầng văn hóa tiền sử khá dày với các lớp đất nhiều màu sắc; than tro; tàng tích động – thực vật; đồ gốm; công cụ bằng đá, xương,…và nhiều hiện vật Óc Eo như: ngói diềm, mảnh khuôn đúc, tượng phật,…Đây là nơi lưu dấu những chứng tích lịch sử, văn hóa từ thời kỳ tiền sử, sơ sử của cư dân cổ đến thời khai cơ, mở đất lập làng, dựng chùa của cư dân Việt trong quá trình Nam tiến ở Nam bộ.

Chùa Cổ Sơn (Gò Chùa Nổi) là di tích khảo cổ học và là nơi nuôi dưỡng, che giấu cán bộ cách mạng

Ngoài những giá trị khảo cổ trên, chùa Cổ Sơn còn là nơi nuôi dưỡng, che giấu cán bộ hoạt động cách mạng trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, cũng như phục vụ chiến tranh biên giới Tây Nam.

Trong suốt những năm qua, chùa Cổ Sơn không chỉ là điểm đến mang ý nghĩa tâm linh mà còn là điểm du lịch thú vị của tỉnh Long An, gắn với những câu chuyện huyền bí, hấp dẫn, thu hút sự hiếu kỳ của du khách. Trong đó, có một điều hết sức đặc biệt là chùa Cổ Sơn mặc dù nằm giữa vùng rốn lũ Đồng Tháp Mười nhưng chưa bao giờ bị chìm trong nước lũ. Đại đức Thích An Phát – trụ trì chùa Cổ Sơn thông tin: “Từ lâu, chùa Cổ Sơn là nơi chở che cho người dân trong vùng mỗi khi lũ tràn về. Những năm lũ lớn, nhất là đỉnh lũ lịch sử năm 2000, mọi nơi trong vùng đều bị ngập, duy nhất chỉ có gò chùa Cổ Sơn là nổi giữa mặt nước. Bá tánh trong vùng thấy vậy mới quy tụ về chùa tránh trú cho đến khi lũ rút. Bởi thế mà chùa Cổ Sơn còn được người dân gọi với cái tên thân thuộc là Chùa Nổi”.

Chùa Cổ Sơn nổi tiếng với những câu chuyện huyền bí và là ngôi cổ tự chưa bao giờ chìm trong nước lũ

Với những giá trị văn hóa, lịch sử cùng những giai thoại li kỳ, Chùa Cổ Sơn thu hút rất đông du khách và phật tử từ khắp các tỉnh, thành đến chiêm bái, vãn cảnh với hơn 25.000 lượt khách mỗi năm. Trong đó, tập trung đông nhất vào các dịp Lễ, Tết và những ngày rằm lớn. Có người đến để viếng chùa, cầu hạnh phúc, bình yên, sẻ chia những mong cầu, ước vọng. Có người đến vì muốn khám phá vùng đất thú vị này và cảnh đẹp thiên nhiên nơi đây nhất là vào mùa nước nổi. Ông Cao Văn Cẩm - huyện Cai Lậy, tỉnh Tiền Giang chia sẻ: “Hầu như năm nào cũng vậy, cứ vào lễ hội Rằm tháng Giêng, tôi cùng với gia đình đều đến chùa vãn cảnh, cúng phật, cầu an. Chùa ở đây rất linh thiêng, là nơi để bá tánh gửi gắm niềm tin, ước vọng của mình trong cuộc sống. Cảnh chùa cũng rất đẹp, rất bình yên, nên đến đây, tôi thấy lòng mình thanh tịnh, nhẹ nhàng hơn rất nhiều”.

Chùa Cổ Sơn thu hút trên 25.000 lượt du khách đến chiêm bái, vãn cảnh mỗi năm

Chùa Cổ Sơn được công nhận là Di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh năm 2004. Hơn 200 năm trôi qua, chùa Cổ Sơn vẫn là nơi chốn tâm linh đầy huyền bí, với vẻ đẹp trang nghiêm, hòa mình cùng thiên nhiên, bên dòng sông Vàm Cỏ Tây hiền hòa, yên bình. Cùng với gò Ô Chùa và Khu di tích lịch sử đồn Long Khốt, chùa Cổ Sơn được quy hoạch để trở thành điểm đến trong tuyến du lịch văn hóa - lịch sử đầy thú vị của huyện Vĩnh Hưng.

Nam Kang