Với tầm vóc lịch sử lớn lao đó, Cách mạng Tháng Mười không chỉ làm đảo lộn sâu sắc bức tranh toàn cảnh nền chính trị thế giới đương đại, mà còn đặt nền móng hiện thực cho xu hướng đi lên chủ nghĩa xã hội như một tất yếu khách quan, không thể bị đảo ngược. Nhân loại đã khẳng định Cách mạng Tháng Mười là một bước ngoặt trong lịch sử thế giới và là một sự kiện nổi bật nhất trong thế kỷ 20, mà cụ Phan Bội Châu gọi là “Cách mạng thế giới”.

Sau Cách mạng Tháng Mười thắng lợi đến nay, nhân loại đã chứng kiến nhiều biến cố lịch sử đầy biến động song ý nghĩa của nó vẫn không hề thay đổi. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng Tháng Mười Nga chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu, hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử loài người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa đến như thế. Cách mạng Tháng Mười Nga là thắng lợi đầu tiên của chủ nghĩa Mác và học thuyết Lê-nin ở một nước lớn là Liên Xô, rộng một phần sáu thế giới (...). Cách mạng Tháng Mười Nga mở ra con đường giải phóng cho các dân tộc và cả loài người, mở đầu một thời đại mới trong lịch sử, thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới”⁽¹⁾.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười cùng với sức mạnh và tính ưu việt của nhà nước công nông đầu tiên đã tạo ra điều kiện khách quan, chỗ dựa vững chắc, nguồn cổ vũ mạnh mẽ đối với giai cấp vô sản và nhân dân lao động trên khắp các châu lục.

Sau Cách mạng Tháng Mười, phong trào giải phóng dân tộc đã mở sang một giai đoạn mới, mang những tính chất mới. Từ đây, nhiều dân tộc bị nô dịch đã bước vào con đường cách mạng mới, trong đó có nhân dân ta - con đường cách mạng của giai cấp công nhân, kết hợp mục tiêu giải phóng dân tộc khỏi ách thống trị của chủ nghĩa thực dân, đế quốc với mục tiêu giải phóng giai cấp công nhân, nông dân và các tầng lớp lao động, thực hiện lý tưởng mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Trong bối cảnh đó, việc tìm hiểu tư tưởng Hồ Chí Minh về Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười là có ý nghĩa lý luận và thực tiễn hết sức to lớn nhằm khẳng định tầm vóc của Cách mạng Tháng Mười Nga, trên cơ sở đó tiếp tục vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng của Cách mạng Tháng Mười vào cách mạng Việt Nam.

Việc nhận thức về ý nghĩa và tính chất của Cách mạng Tháng Mười là tiền đề điều kiện để Chủ tịch Hồ Chí Minh xác định con đường cứu nước đúng đắn. Trên lộ trình tìm đường cứu nước, qua khảo sát thực tế ở nhiều nước tư bản, thuộc địa, nghiên cứu lý luận Mác-Lênin và lịch sử nhiều dân tộc, Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh hiểu rõ bản chất các cuộc cách mạng tư sản. Đây chính là cơ sở lý luận và thực tiễn để Hồ Chí Minh quyết định việc lựa chọn của mình.

Trong “Đường cách mệnh” Hồ Chí Minh đã nhận xét rằng, “Cách mệnh Mỹ là cách mệnh tư bản, mà cách mệnh tư bản là chưa phải cách mệnh đến nơi”. Với Đại cách mệnh Pháp, Hồ Chí Minh phân tích “trong ba lần Cách mệnh Pháp 1789, 1848, 1879 đều vì dân, can đảm nhiều, nhưng vẫn không đến nơi”. Hai cuộc cách mạng này tuy đã là hai sự tiến bộ lớn trong đời sống xã hội loài người nhưng chính quyền vẫn ở trong tay một thiểu số, trong vua quan, trong bọn tư sản; đông đảo người dân vẫn bị bóc lột, áp bức. Hồ Chí Minh nhấn mạnh, con đường của cách mệnh tư sản không phải là con đường mà nhân dân ta đi: “Đã hy sinh làm cách mệnh thì nên làm cho đến nơi, nghĩa là làm sao cách mệnh rồi thì quyền giao cho dân chúng số nhiều, chứ không để trong tay một số ít người. Thế mới khỏi hy sinh nhiều lần, thế dân chúng mới được hạnh phúc”. Không chấp nhận con đường cách mệnh tư sản.

Khác với cách mạng Mỹ, Pháp, Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 là cuộc cách mạng giải phóng tất cả những người lao động trong nước, chân tay cũng như trí óc, nông thôn cũng như thành thị và điều vĩ đại hơn nữa là mở ra con đường giải phóng các dân tộc bị áp bức trên phạm vi toàn thế giới. Hồ Chí Minh đã kết luận trong “Đường cách mệnh” rằng: “Cách mạng Tháng Mười Nga đã đuổi được vua, tư bản, địa chủ rồi lại ra sức cho công nông các nước và dân tộc bị áp bức ở các thuộc địa làm cách mệnh để đạp đổ tất cả các đế quốc chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa trong thế giới”.

Có thể nói, Hồ Chí Minh có không dưới 20 lần viết về cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga như: cuốn Đường cách mệnh; Cách mạng Tháng Mười vì sự nghiệp giải phóng các dân tộc phương Đông; Cách mạng Tháng Mười Nga mở ra con đường giải phóng các dân tộc; Cách mạng Tháng Mười vĩ đại soi sáng con đường đưa chúng ta tới hạnh phúc; Chúc mừng Ngày kỷ niệm Cách mạng Tháng Mười vĩ đại .v.v... Trong các tác phẩm đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Trong thế giới bây giờ chỉ có cách mệnh Nga là đã thành công và thành công đến nơi, nghĩa là dân chúng được cái hạnh phúc tự do, bình đẳng thật, không phải tự do và bình đẳng giả dối như đế quốc chủ nghĩa Pháp khoe khoang bên An Nam ...

Cách mệnh Nga dạy cho chúng ta rằng muốn cách mệnh thành công thì phải dân chúng (công nông) làm gốc, phải có Đảng vững bền, phải bền gan, phải hy sinh, phải thống nhất. Nói tóm lại, phải theo chủ nghĩa “Mã Khắc Tư và Lê-nin”⁽²⁾.       

Đi theo Cách mạng Tháng Mười, Nguyễn Ái Quốc ngay từ khi tiếp cận  “Luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa của V.I.Lênin”,  Bác reo lên một mình như nói cùng dân tộc: “Cơm áo là đây! Hạnh phúc đây rồi!”. Người nói: “Đề cương của Lê-nin làm tôi rất cảm động, phấn khởi, sáng tỏ tin tưởng biết bao. Tôi vui mừng đến phát khóc lên; ngồi một mình trong buồng mà tôi muốn nói to lên như đang nói trước quần chúng đông đảo: Hỡi đồng bào bị đọa đày đau khổ, đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng ta”⁽³⁾.

Là người Việt Nam đầu tiên, người cộng sản đầu tiên đi theo V.I.Lênin, dưới ánh sáng chói lọi của Cách mạng Tháng Mười, Hồ Chí Minh đã kiên trì đấu tranh cách mạng để thành lập Đảng Cộng sản, thành lập Mặt trận dân tộc, tổ chức lực lượng vũ trang kiểu mới, phát động, thức tỉnh, tuyên truyền, tổ chức quần chúng đứng lên, vùng dậy khởi nghĩa, giành chính quyền về tay nhân dân lao động và giai cấp vô sản. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Việt Nam, Chiến thắng Điện Biên Phủ, Đại thắng mùa Xuân năm 1975 - phần nào cũng chính là thành quả của Cách mạng Tháng Mười. Hơn thế nữa, dưới ánh sáng của Cách mạng Tháng Mười đã chiếu rọi ánh sáng mới vào con đường của Cách mạng Việt Nam nhằm đáp ứng yêu bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đó là con đường gắn liền độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội; Việt Nam là nước thuộc địa đầu tiên giành được độc lập, là điểm sáng cho các dân tộc khác noi theo, dẫn đến sự kiện lịch sử vĩ đại trong lịch sử “chấm dứt sự nô dịch các dân tộc của thực dân đế quốc”, đem lại tự do, bình đẳng, hạnh phúc cho hàng trăm triệu người trên thế giới, đặc biệt là dân tộc Việt Nam.

Tuy nhiên, sự sụp đổ của chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô là “điều bất ngờ lớn nhất thế kỷ” đã đặt toàn bộ phong trào cách mạng và tiến bộ thế giới trước những thử thách lớn lao, nhưng điều đó không làm thay đổi tính thời đại, sức sống từ Cách mạng Tháng Mười. Chủ nghĩa xã hội trên thế giới đã không cáo chung vào cuối thế kỷ 20 như các thế lực thù địch từng mơ tưởng. Thực tế đã chứng minh trên thế giới ngày nay, các nước xã hội chủ nghĩa không những đang trụ vững trước sóng gió khó khăn mà còn có bước phát triển theo xu hướng đổi mới, cải cách. Nhiều đảng cộng sản đã lấy lại được thăng bằng từng bước khôi phục tổ chức và tiếp tục hoạt động. Nhiều nước xã hội chủ nghĩa gồm hàng tỉ dân, trong đó Trung Quốc và Việt Nam đã và đang thực hiện thành công cải cách, mở cửa và đổi mới.

Song, tục ngữ Việt Nam có câu: “Uống nước nhớ nguồn”. Càng nhớ lại những ngày mất nước, nhớ những cuộc chiến đấu đầy gian nan theo gương Cách mạng Tháng Mười, mà Hồ Chí Minh lựa chọn và giành được thắng lợi vĩ đại của công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc thì nhân dân Việt Nam càng biết ơn to lớn của Cách mạng Tháng Mười Nga.

Cách mạng Tháng Mười mang cốt lõi phương pháp luận nhận thức, soi sáng chói lọi con đường cách mạng Việt Nam, đưa cả dân tộc ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đây chính là kim chỉ nam và niềm tin khoa học cho hành động của chúng ta trong việc tiếp tục con đường giải phóng dân tộc đi lên chủ nghĩa xã hội, xây dựng chủ nghĩa xã hội trong sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay. Điều này đã minh chứng sống động, xác thực cho quy luật trên đồng thời còn bảo vệ và phát triển thành quả Cách mạng Tháng Mười, góp phần hữu hiệu vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, thực hiện thắng lợi công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, đáp ứng yêu cầu bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ta trong thời kỳ mới.

Ths Nguyễn Thanh Hoàng

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1996, tập 12, tr.300, 301

(2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1996, tập 2, tr. 280                                                                                                                                                                                                      

(3) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 2011, tập 12, tr. 562