Tác phẩm “Tuyên ngôn của Đảng Cộng Sản” được trình bày làm 4 chương với nội dung rất phong phú và cô đọng (Chương I: Những người tư sản và những người vô sản; chương II: Những người vô sản và những người cộng sản; chương III: Văn học xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa; chương IV: Thái độ của những người cộng sản với các đảng đối lập). Cuối tác phẩm có ghi khẩu hiệu chiến đấu của những người cộng sản: “Vô sản tất cả các nước, đoàn kết lại!”.

 Tác phẩm “Tuyên ngôn của Đảng Cộng Sản”, có một số luận điểm cơ bản sau đây:

Một là,  chỉ ra và lý giải rằng động lực chủ yếu của trong tiến trình phát triển của các hình thái kinh tế xã hội chính là đấu tranh giai cấp. Khẳng định sự ra đời và phát triển của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa đã đem lại những thành tựu rất lớn cho xã hội loài người. Tuy nhiên,  trong xã hội TBCN, mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất ngày càng được xã hội hoá cao với chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất…ngày càng gay gắt. Mâu thuẫn này biểu hiện về mặt chính trị thành mâu thuẫn giữa giai cấp tư sản với giai cấp vô sản. Mâu thuẫn đó tất yếu dẫn đến cách mạng vô sản. Giai cấp vô sản nhất định sẽ chiến thắng, giành chính quyền để xây dựng xã hội mới… cũng như thất bại, diệt vong của chủ nghĩa tư sản đều là “tất yếu như nhau”.

Hai là, khẳng định vai trò của Đảng cộng sản - đội tiên phong của giai cấp vô sản (giai cấp công nhân) trong suốt quá trình lâu dài của sản xuất công nghiệp hiện đại và đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản để thực hiện sứ mạng lịch sử của mình.

Ba là, khẳng định cuộc cách mạng cộng sản chủ nghĩa do giai cấp công nhân lãnh đạo là cuộc cách mạng toàn diện nhất, triệt để nhất trong quá trình giải phóng nhân loại, giải phóng và phát triển toàn diện con người. Cùng với cách mạng về chính trị, kinh tế, khoa học kỹ thuật thì cũng tiến hành cách mạng triệt để trong các lĩnh vực tư tưởng, văn hoá, xã hội.

Bốn là, phê phán các xu hướng gọi là “xã hội chủ nghĩa”, nhưng là xu hướng phản động, tiêu cực như “chủ nghĩa xã hội chủ nghĩa phong kiến”, “chủ nghĩa xã hội chân chính Đức” và các xu hướng tiểu tư sản khác .

Năm là, tuyên bố thái độ rõ ràng, dứt khoát của Đảng cộng sản với tất cả các đảng phái đối lập khác, thể hiện lập trường cách mạng không ngừng, nhưng đoàn kết, hợp tác với tất cả các Đảng tiến bộ để đạt mục tiêu giải phóng nhân loại.

Tóm lại, vấn đề cơ bản và cốt lõi nhất của “Tuyên ngôn Đảng Cộng Sản” chính là xác định vai trò, sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản (giai cấp công nhân) và chính đảng của nó (Đảng Cộng sản) trong sự nghiệp giải phóng loài người. Tuyên ngôn cũng khẳng định một cách đanh thép rằng: sự nghiệp đó là tất yếu chiến thắng.

Trên thực tế hiện nay, so với thời kỳ Mác và Ăngghen viết “Tuyên ngôn của Đảng Cộng Sản”, giai cấp công nhân thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã có nhiều thay đổi đáng kể. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, giai cấp công nhân nước ta ngày càng lớn mạnh và trưởng thành về mọi mặt, tăng nhanh về số lượng, đa dạng về cơ cấu, chất lượng được nâng lên, hình thành ngày càng đông đảo bộ phận công nhân trí thức. Trên cơ sở phát triển không ngừng của giai cấp công nhân, Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương khóa X (2008) đã khẳng định: “Giai cấp công nhân nước ta có sứ mệnh lịch sử to lớn: Là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản Việt Nam; giai cấp đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến; giai cấp tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn kinh; lực lượng nòng cốt trong liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của Đảng”.

Song cũng phải nhận định rằng, hiện nay sự phát triển của giai cấp công nhân Việt Nam vẫn còn nhiều mặt khó khăn, hạn chế như: Chưa đáp ứng được yêu cầu về số lượng, cơ cấu và trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng, nghề nghiệp của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Thiếu nghiêm trọng các chuyên gia kỹ thuật, cán bộ quản lý giỏi, công nhân lành nghề. Tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động còn nhiều hạn chế, ý thức làm chủ tập thể chưa cao. Địa vị chính trị của giai cấp công nhân chưa thể hiện đầy đủ, giác ngộ và bản lĩnh chính trị không đồng đều, sự hiểu biết về chính sách pháp luật còn nhiều hạn chế, tỷ lệ đảng viên và cán bộ lãnh đạo xuát thân từ công nhân còn thấp; một bộ phận công nhân chưa thiết tha phấn đấu vào Đảng và tham gia hoạt động trong các tổ chức chính trị-xã hội.

Trên cơ sở thực trạng giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay và những định hướng xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam tại Đại hội XII, cần phải thực hiện các giải pháp sau:

Thứ nhất, đẩy mạnh công tác đào tạo, đào tạo lại và bồi dưỡng nhằm nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp cho công nhân. Quan tâm đào tạo đội ngũ cán bộ kỹ thuật và công nhân có trình độ cao để đáp ứng yêu cầu phát triển các ngành công nghiệp mới, hiện đại. Có chính sách để các thành phần kinh tế tham gia đầu tư các cơ sở đào tạo nghề với phương tiện kỹ thuật hiện đại; khuyến khích liên kết các cơ sở đào tạo nghề và các doanh nghiệp trong đào tạo, đào tạo lại.

Thứ hai, nâng cao trình độ chính trị, ý thức giác ngộ giai cấp, tinh thần dân tộc cho giai cấp công nhân. Bồi dưỡng cho giai cấp công nhân ý thức giai cấp, bản lĩnh chính trị, ý thức công dân, gắn bó thiết tha với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, với chế độ XHCN, ý chí vươn lên thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, tinh thần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tinh thần phấn đấu vươn lên ngang tầm thời đại trong điều kiện phát triển kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế, quyết tâm chiến thắng trong cạnh tranh, tinh thần đấu tranh xây dựng, tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động.

Thứ ba, bổ sung, sửa đổi, xây dựng và thực hiện nghiêm hệ thống chính sách, pháp luật để đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của công nhân. Rà soát, hoàn thiện các chính sách, pháp luật về lao động, việc làm và đời sống vật chất, tinh thần, nâng cao thê chất cho công nhân; tập trung trước hết vào những chính sách liên quan trực tiếp đến những vấn đề bức xúc đang đặt ra về việc làm và đời sống của công nhân. Bổ sung, sửa đổi, xây dựng các chính sách để phát huy các nguồn lực và trách nhiệm của Nhà nước, người sử dụng lao động, các tổ chức chính trị-xã hội, của toàn xã hội và của giai cấp công nhân trong việc chăm lo cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho công nhân tương xứng với năng suất lao động và những đóng góp của công nhân. Nhà nước có chính sách đầu tư cho các tỉnh, thành phố để xây dựng nhà ở và các công trình phúc lợi công cộng cho công nhân.

Thứ tư, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng phát huy vai trò của tổ chức công đoàn và các tổ chức chính trị-xã hội khác trong xây dựng giai cấp công nhân. Phát huy mạnh mẽ vai trò lãnh đạo của Đảng và hiệu lực quản lý của Nhà nước để giai cấp công nhân là nòng cốt, cùng với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, tăng cường liên minh công nhân-nông dân-trí thức, thực sự là nền tảng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Phát huy mạnh mẽ vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội trong xây dựng giai cấp công nhân và khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Lãnh đạo Đảng và Nhà nước các cấp phải thường xuyên tiếp xúc, lắng nghe ý kiến của công nhân và công đoàn, tôn trọng và phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của tổ chức công đoàn. Chú trọng lãnh đạo, tạo điều kiện để công đoàn phát huy tốt vị trí, vai trò của mình.

Đã 172 năm trôi qua, kể từ khi bản “Tuyên ngôn của Đảng Cộng Sản” ra đời, thế giới đã trải qua nhiều biến động, cuộc đấu tranh giữa các hệ tư tưởng, các chế độ chính trị - xã hội đã có nhiều biến đổi sâu sắc, cuộc đấu tranh giai cấp trong xã hội hiện đại ngày nay cũng đã mang thêm nhiều màu sắc mới. Xu hướng “hợp tác”, “đối thoại” đã dần thay thế cho sự căng thẳng, “đối đầu” trong các quan hệ quốc tế. Tuy vậy, những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác về đấu tranh giai cấp, về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong việc tạo dựng một xã hội mới không còn áp bức, bất công vẫn còn nguyên sức sống của nó. “Tuyên ngôn của Đảng Cộng Sản”  vẫn là ngọn đuốc soi đường, là lời hiệu triệu, cổ vũ nhân dân lao động toàn thế giới trên con đường đi tìm hạnh phúc, như Lênin đã viết: “Cuốn sách nhỏ ấy có giá trị bằng hàng ngàn bộ sách, tinh thần của nó đến bây giờ vẫn cổ vũ và thúc đẩy toàn thế giới giai cấp vô sản có tổ chức và đang chiến đấu của thế giới văn minh”.